Lepistes ve Kılıçkuyruk Rasyonlarına Vitamin E Katkısının Döl Verimine Etkisi

Lepistes ve Kılıçkuyruk Rasyonlarına Vitamin E Katkısının Döl Verimine Etkisi

Bu çalışmada, Lepistes (Poecilia reticulata ) ve Kılıçkuyruk (Xiphophorus helleri) rasyonlarına vitamin E katkısının döl verimine etkisi araştırıldı. Bu amaçla, Lepistes ve Kılıçkuyruk için %30 ham protein içeren bir kontrol rasyonu hazırlandı. Kontrol rasyonuna 50, 100, 150, 300 mg/kg vitamin E ilave edilerek sırasıyla; 1, 2, 3 ve 4 nolu deneme rasyonları oluşturuldu. Anaç balıklara canlı ağırlıklarının %1,5’i oranında hesaplanan yem miktarı, 25±1 oC su sıcaklığında, günde üç öğün halinde 30 gün süreyle verildi. Bu denemeler üç tekrar olarak yapıldı. Her bir deneme için 18 dişi ve 6 erkek balık kullanıldı. Lepistes’e ait kontrol, 1, 2, 3 ve 4 nolu gruplardan elde edilen ortalama yavru sayısı sırasıyla 36, 44, 48, 49 ve 48’dir. Aynı şekilde, Kılıçkuyruk için bu gruplardan elde edilen ortalama yavru sayısı sırasıyla 39, 48, 51, 52 ve 52’dir. Hem Lepistes hem de Kılıçkuyruk’a ait kontrol ve deneme gruplarının ortalama yavru sayıları arasındaki farklılıkların önemli olduğu tespit edildi (p<0,05). Fakat, hem Lepistes hem de Kılıçkuyruk’a ait 1, 2, 3 ve 4 nolu deneme gruplarının ortalama yavru sayıları arasındaki farklılıklar önemsiz bulundu (p>0,05). Bu çalışmanın sonucunda, rasyondaki vitamin E miktarının artmasının Lepistes ve Kılıçkuyruk’un döl veriminde artışa neden olduğu bulundu. Her iki balık türünde de en iyi sonuç 150 mg/kg vitamin E ilave edilen 3 nolu rasyondan sağlandı.


İnsanlar, içinde bulundukları stres baskısından kurtulmak için değişik uğraşılara yönelmektedir. Bu uğraşılardan birisi de akvaryum balığı yetiştiriciliğidir. Bu nedenle, son yıllarda akvaryum balıklarına olan ilgi giderek artmaktadır. Ayrıca, akvaryumlar doğal ortamda görme imkanı bulamadığımız gizemli su altı dünyasını izlememizi de sağlamaktadır. Bu estetik güzellikler içerisinde Lepistes ve Kılıçkuyruk en çok tanınan akvaryum balığı türleridir [1, 2, 3].
Akvaryum balığı yetiştiriciliğinde de diğer canlılarda olduğu gibi en önemli konuların başında yavru üretimi gelmektedir. Çünkü, üreme olmadan ekonomik verim sağlanması mümkün değildir. Balıkların üreme fizyolojisi ve döl verimi üzerine ise rasyonla birlikte verilen vitamin E’nin önemli rolü vardır [4-11]. Bu durum akvaryum balıkları için de önem taşımaktadır. Ancak, ticari değeri önemli miktarlara ulaşmış olan akvaryum balığı yetiştiriciliği üzerine, bu konuda herhangi bir araştırma yapılmamış olması önemli bir eksikliktir.
Bu çalışma, Lepistes (Poecilia reticulata) ve Kılıçkuyruk (Xiphophorus helleri) rasyonlarına vitamin E katkısının döl verimine etkisini incelemek amacıyla gerçekleştirildi.


Lepistes (Poecilia reticulata) ve Kılıçkuyruk (Xiphophorus helleri) rasyonlarına vitamin E katkısının döl verimine etkisini araştırmak için, kuruluşu Tablo 1’de verilen ve vitamin E katılmayan kontrol rasyonuna; %0,005 (50 mg vitamin E/kg rasyon), %0,01 (100 mg vitamin E/kg rasyon), %0,02 (200 mg vitamin E/kg rasyon) ve %0,03 (300 mg vitamin E/kg rasyon) oranlarında vitamin E (etkin madde oranı %98 olan alfa tokoferol asetat) katılarak sırasıyla; 1, 2, 3 ve 4 nolu deneme rasyonları oluşturuldu. Vitamin E ilavesi nedeniyle, deneme rasyonlarındaki denkleştirme işlemi soya küspesi miktarı düşürülerek yapıldı.
Tablo 1. Kontrol rasyonunun kuruluşu.

a) Vitamin karmasında (mg veya IU/kg): Vitamin A 4000 IU, vitami D3 2000 IU, vitamin K 10, kolin 500, niasin 30, riboflavin 15, pridoksin, 10, tiamin, 10, pantothenik asit 50, folasin 5, askorbik asit 200.
b) Mineral karmasında (mg/kg): Manganez 25, çinko 100, demir 44, bakır 3, iyodin 5, kobalt 0,05, selenyum 0,3.
Rasyon öğelerinden; balık unu, soya küspesi ve buğday unu Köy-Tür Yem Fabrikasından sağlandı. Krustase (Gammarus lacustris) ise standart satılan bir rasyon bileşenidir. Vitamin ve mineral maddeleri Roche Firmasından temin edilerek rasyonlara katılan vitamin ve mineral karmaları hazırlandı.
Kontrol, 1, 2, 3 ve 4 nolu deneme gruplarının her biri için; 24’er adet (18 dişi ve 6 erkek) Lepistes ve 24’er adet (18 dişi ve 6 erkek) Kılıçkuyruk balığı kullanıldı. Üç tekrar olarak yürütülen bu çalışmada, her tekrar için kullanılan balıklar 60x30x25 cm boyutlarında olan ve havalandırma sistemi bulunan cam akvaryumlara yerleştirildi.

Balıkların canlı ağırlıkları 0,01 g hassasiyetli dijital terazi, standart boyları ise mm taksimatlı ölçü tahtası kullanılarak belirlendi. Kondisyon faktörleri ise KF=(W/L3)x100 formülüne göre hesaplandı.
Daha önce, 10 aylık oluncaya kadar kontrol rasyonu ile beslenmiş ve yavrulamış olan bu balıklara canlı ağırlıklarının %1,5’i oranında hesaplanan yem miktarı [1], 25±1 oC su sıcaklığında, günde üç öğün halinde olmak üzere verildi. Anaç balıkların hepsi yavru verinceye kadar yemleme sürdürüldü. Yavrulama zamanı gelen anaçlar 18x12x25 cm boyutlarındaki cam yavruluklara alınarak, burada yavru dökmeleri sağlandı. Yavru dökme işlemi tamamlandıktan hemen sonra bu yavrular sayılmak suretiyle anaçlara ait döl verimleri tespit edildi. Çalışmanın başlangıcından (bir önceki yavrulamadan) itibaren ikinci yavrulamaya kadar geçen süre üreme periyodu olarak belirlendi.
Kontrol rasyonunun ham besin madde düzeyleri Weende analiz metotlarına göre, toplam enerji düzeyi ise kalorimetre cihazı kullanılarak belirlendi [12]. Ayrıca, kontrol yemindeki vitamin E ekstrakte edilip [13], Yüksek Performanslı Likid Kromatografi cihazında okundu [14]. Böylece, kullanılan rasyon öğeleri (balık unu, soya küspesi, buğday unu, krustase ve bitkisel yağ)’nin kontrol rasyonuna olan toplam vitamin E katkısı da hesaplandı.
Elde edilen verilerin değerlendirilmesi işlemi, bilgisayar ortamında “SPSS paket programı” kullanılarak yapıldı. Lepistes ve Kılıçkuyruk balıklarının; canlı ağırlığı, standart boyu, kondisyon faktörü, döl verimine ve üreme periyoduna ait ortalama ve standart hata değerleri hesaplandı. Farklı doz uygulanan gruplar arasında, bu parametrelere ait ortalama değerler bakımından istatistiksel olarak bir farklılık olup olmadığını belirlemek amacıyla varyans analizi ve “Duncan testi” uygulandı.


Kontrol (K) ve 50, 100 150, 300 mg/kg miktarlarında vitamin E katılan deneme (sırasıyla D1, D2, D3, D4) rasyonları ile beslenen hem Lepistes hem de Kılıçkuyruk balıklarının; canlı ağırlığı, standart boyu, kondisyon faktörü, döl verimi (yavru sayısı) ve üreme periyoduna ait minimum, maksimum, ortalama değerler ile standart hata ve farklı doz uygulanan gruplara ait bu ortalama değerler arasındaki farklılıkların önem derecesi Tablo 2’de gösterildi.
Hem Lepistes hem de Kılıçkuyruk balıklarına ait kontrol grubu ile 1, 2, 3, 4 nolu deneme gruplarının ortalama döl verimi değerleri arasındaki farklılıkların önemli olduğu tespit edildi (p<0,05).
Fakat, Lepistes ve Kılıçkuyruk balıklarının 1, 2, 3 ve 4 nolu deneme gruplarına ait ortalama döl verimi değerleri arasındaki farklılıklar önemsiz bulundu (p>0,05).
Her iki balık türünde de en yüksek döl verimi değeri 150 mg/kg vitamin E ilave edilen 3 nolu rasyondan sağlandı. Bunu sırasıyla 4, 2 ve 1 nolu deneme grupları takip etti. En düşük sonuç ise vitamin E ilavesi yapılmayan kontrol rasyonu ile beslenen Lepistes ve Kılıçkuyruk balıklarına ait kontrol gruplarından elde edildi.
Çalışmanın başlangıcından (bir önceki yavrulamadan) itibaren Lepistes balıkları 25-28’inci günler, Kılıçkuyruk balıkları ise 26-30’uncu günler arasında yavrulamışlardır. Rasyonlardaki vitamin E miktarının artmasına paralel olarak balıkların üreme periyodu kısalmıştır. Bununla birlikte, Lepistes ve Kılıçkuyruk için kontrol ve deneme gruplarındaki balıkların üreme periyotlarına ait ortalama değerleri arasındaki farklılıklar önemsiz bulunmuştur (p>0,05).
Tablo 2. Araştırma gruplarındaki Lepistes ve Kılıçkuyruk balıklarının canlı ağırlığına, standart boyuna, kondisyon faktörüne, döl verimine, üreme periyoduna ait ortalama değerler ve her tür için bu değerler arasındaki farklılıkların önem derecesi.

Her bir balık türü için; aynı satırda bulunan aynı harfler arasındaki farklıklar istatistiksel olarak önemsiz (p>0,05), farklı harfler arasındaki farklılıklar ise önemlidir (p<0,05).
Bu çalışmada kullanılan kontrol rasyonunun; %30 ham protein, %4,5 yağ, %4 selüloz, %9 kül, %42,5 azotsuz öz madde, %10 nem ve 3245 kcal/kg toplam enerji içerdiği tespit edildi. Ayrıca, rasyon öğeleri (balık unu, soya küspesi, buğday unu, krustase ve bitkisel yağ)’nin kontrol rasyonuna olan toplam vitamin E katkısının 27 mg/kg olduğu belirlendi.


Bu çalışma ile, Lepistes ve Kılıçkuyruk balıklarının rasyonlarına katılan vitamin E’nin döl verimlerine etkisi ilk kez araştırıldı.
Vitamin E’nin hem balıkların hem de diğer canlıların üreme fizyolojisinde oynadığı önemli rolü bir çok çalışmada tespit edilmiştir:
Cyprinus carpio’da normal üreme aktivitesi, kısırlığın önlenmesi ve ratlarda embriyo emilimi için vitamin E’ye ihtiyaç duyulmaktadır [5]. Diğer yandan, rasyondaki vitamin E eksikliği Plecoglossus altivelis’in; yumurta bırakma oranını, yumurtaların kuluçkalanma başarısını, gözlenen yumurtaların ve elde edilen larvaların hayatta kalma oranlarını düşürmektedir [6].
Gupta ve diğ. [7], C. carpio anaç rasyonlarına vitamin E katılmasının balığın gonadosomatik indeksini arttırdığını, ovaryumunu büyüttüğünü ve daha fazla yumurta alındığını bildirmişlerdir. Ayrıca, vitamin E katılan rasyonlarla beslenen C. carpio’nun yumurtalarını bir seferde tamamen bıraktığını, vitamin E katılmayan rasyonlarla beslenen balıklarda ise yumurta bırakma işleminin kısmi olarak aralıklarla meydana geldiğini tespit etmişledir. Benzer durum Carassius auratus [8] ve Chanos chanos [9]’da da saptanmıştır.
Watanabe ve diğ. [10]’de, yumurtalarını bırakmadan kısa bir süre önce, vitamin E katılan rasyonlarla Pagrus major’un beslenmesinin yumurtalarının canlı kalma oranını ve kuluçkalanma başarısını arttırdığını belirlemişlerdir.
Lepistes ve Kılıçkuyruk balıklarının 24-26 oC su sıcaklığında, yumurtaları döllendikten ortalama 28 gün sonra yavruladığı ve dişinin 1 ay aralıklar ile yavrulayabildiği, bu balıkların ilk yavrulamada 10-15 kadar yavru verdiği ve sonraki yavrulamalarda bu sayının giderek arttığı bildirilmektedir [1].
Çalışmamızda ise 25±1 oC su sıcaklığında bulunan kontrol ve deneme gruplarına ait ortalama üreme periyodunun; Lepistes balıklarında 27-28 gün, Kılıçkuyruk balıklarında ise sırasıyla 28-29 gün arasında değiştiği belirlendi. Ortalama döl veriminin Lepistes’te 36-49 ve Kılıçkuyruk’ta ise 39-52 arasında olduğu tespit edildi.
Bu çalışmada, Lepistes ve Kılıçkuyruk balıklarının rasyonlarına vitamin E katılması, her iki türün döl verimlerinin artmasına ve üreme periyodunun kısalmasına neden oldu. Elde edilen sonuçlar, Lepistes ve Kılıçkuyruk balıklarının beslenmesinde kullanılan anaç rasyonlarının 150 mg/kg vitamin E içermesi gerektiğini gösterdi.

 

Ynt: Lepistes ve Kılıçkuyruk Rasyonlarına Vitamin E Katkısının Döl Verimine Etkisi

Yanlış bilmiyorsam E vitaminin insanlar üzerinde de benzer etkisi söz konusu. İnsanlar için üretilmiş olan E vitaminleri acaba kullanılabilir mi?
Yukarıda ki deneylerde kullanılan maddeleri tam anlamıyla, insanlar için üretilmiş vitaminlerden -içeriklerini bilmiyorum-sağlamamız olanaksız sanırım. Bunların içinde boyar maddelerde olabilir. Olumsuz yanlarını göz ardı etsek, insanlar için üretilen E vitaminlerinin de katkısı olur mu lepisteslerimize, kılıçkuyruklarımıza?

Bir sorum daha olacak... E vitamini verimi arttırıyor. Peki doğan yavrularada aynı şekilde etkisi olur mu acaba? Doğan yavrular daha dayanıklı, daha sağlıklı, daha verimli olur mu?

Saygılarımla...

 

Ynt: Lepistes ve Kılıçkuyruk Rasyonlarına Vitamin E Katkısının Döl Verimine Etkisi

Bu makalede önerilen yöntem tarafımdan iki farklı ebeveyn çiftine sahip kardeşlerden oluşan veliferalar (birinci grup ay moli/velifera kırmalarından oluşan 4 aylık veliferalardır, ikinci grup ise yine 5 aylık gri veliferalardır) üzerinde denenmiştir... Uygulamanın birinci haftasının sonunda gri veliferaların %75-80'inde deri lezyonları oluşmuş ve vitamin E kesilmiştir... Lezyon oluşan veliferalar izleyen bir aylık süreçte kaybedilmiştir...

Sonuç: Vitamin E suda değil yağda eriyen vitaminler grubundadır ve bu nedenle vücutta birikir... Canlılar arasında farklılık göstermekle beraber vitamin E birikimi sonucunda bazı istenmeyen yan etkiler ortaya çıkar... İnsanlarda bu yan etkilerin en basiti "kas yorgunluğu"dur... canlı doğuranlar üzerindeki yan etkilerini bilmemekle beraber çeşitli genetik bozuklukların hipervitaminöz E (aşırı E vitamini birikimi)'ye hassasiyet yarattığını söyleyebilirim, yukarıda zikrettiğim deneyimime dayanarak... Keza sadece aynı anneden doğan veliferaların %75-80'i etkilenmiştir...

Not: Bu çalışmanın ileri kontrollü uygulamalar ile sınanması gerekmektedir...